Hemodialyse is een medische behandeling die wordt gebruikt om de functie van de nieren te vervangen wanneer deze niet meer goed werken.
Tijdens hemodialyse wordt je bloed uit je lichaam gehaald via een katheter of een fistel (ook wel shunt genoemd). De fistel is een verbinding tussen een ader en een slagader in je arm. Deze verbinding wordt door een chirurg gemaakt. Om te voorkomen dat je bloed stolt tijdens de dialyse krijg je een geneesmiddel.
Je bloed wordt vervolgens door een dialyseapparaat geleid. In dit apparaat wordt je bloed langs een filter, de kunstnier, geleid. Deze verwijdert afvalstoffen en overtollig vocht uit je bloed. De schone versie van je bloed wordt vervolgens teruggeleid naar je lichaam.
Deze behandeling duurt enkele uren en wordt regelmatig herhaald, meestal meerdere keren per week, afhankelijk van de behoeften van de patiënt en de ernst van de nierproblemen. Voor de meeste mensen betekent dit een behandeling van 4 uren, driemaal per week.
Hemodialyse kan gedaan worden in een ziekenhuis, een dialysecentrum of soms zelfs thuis, onder toezicht van medisch personeel.
Men probeert om een schema te vinden dat het meest aansluit bij je levensritme of huishoudelijke omstandigheden. Volgende opties zijn beschikbaar:
Wanneer je in een ziekenhuis of dialysecentrum behandeld wordt, komt je meestal driemaal per week, in de voor- of namiddag. Je komt op vaste dagen:
Wat is de beste plek om te dialyseren? Dat verschilt per persoon. Het hangt af van je medische situatie, de praktische mogelijkheden en je persoonlijke wensen. Je bespreekt dit met de nefroloog, dialyseverpleegkundige en maatschappelijk werker.
Wat is het beste moment om te dialyseren: overdag of ’s nachts? Dat verschilt per persoon. Het hangt af van je medische situatie, de praktische mogelijkheden en je persoonlijke wensen. Iedereen begint met dialyse overdag.
Als dat goed gaat én nachtdialyse is voor jou geschikt, dan kun je overstappen.
Bij nachtdialyse vindt de behandeling plaats terwijl je slaapt. Je ligt dan zo’n 8 uur aan de dialysemachine. Dat is veel langer dan wanneer je overdag dialyseert. Het bloed wordt dus beter schoongemaakt als je ’s nachts dialyseert. Dat maakt het voor je lichaam minder zwaar. Veel mensen voelen zich hierbij ook fitter.
Nachtdialyse is niet voor iedereen geschikt:
Ook bij nachthemodialyse heb je de keuze uit thuis of in een dialysecentrum. Kies je voor het centrum dan ben je 3 nachten per week van huis, omdat je dan dialyseert. Niet iedereen vindt dat prettig.
Je kunt alle handelingen van de hemodialyse overlaten aan de dialyseverpleegkundige. Dat heet passieve hemodialyse. Je kunt ook een deel zelf doen (actieve dialyse) of alles zelf doen (zelfstandige dialyse).
Als je thuis dialyseert heb je de meeste keuze. Maar ook in een centrum kun je kiezen welke rol je wilt spelen bij de behandeling.
Je krijgt een training voordat je actief of zelfstandig gaat dialyseren. Die training vindt plaats in het ziekenhuis of in een dialysecentrum. Bij thuisdialyse krijgt ook degene die helpt bij jouw hemodialyse de training. Bijvoorbeeld je partner of een speciaal getrainde verpleegkundige. Tijdens de training leer je de dialyse zelfstandig uitvoeren. Ook leer je wat je moet doen als er iets verkeerd gaat.
Elke dialyse heeft grote gevolgen voor je leven. Je kunt te maken krijgen met emotionele gevolgen en praktische gevolgen voor het dagelijks leven. Denk aan werk of opleiding, het huishouden doen, sport, autorijden en uitgaan. Ook op vakantie gaan met hemodialyse vraagt aanpassingen.
Mensen die dialyseren leven korter dan mensen die verder gezond zijn. De zorg wordt wel steeds beter. Daardoor blijven mensen langer in leven.
Voor je hemodialyse start, stelt de verpleegkundige de hemodialysemachine in. Hij of zij doet dat aan de hand van het dialyseschema dat je arts met jou heeft opgesteld. Zo weet de machine wat de temperatuur, de samenstelling, de druk en stroomsnelheid van de spoelvloeistof moeten zijn.
Voor je aan de kunstnier wordt aangesloten, worden bloeddruk, pols, temperatuur en gewicht gecontroleerd. De dokter bepaalt welk gewicht voor jou ideaal is. Dit is een gewicht waarbij je een ideale bloeddruk en vullingstoestand hebt. Alles wat je meer weegt is vocht dat je hebt opgehouden door te drinken. In het begin is het soms wat zoeken naar dat ideale gewicht. Dit bepaalt hoeveel overtollig vocht, zouten, zuren en afvalstoffen tijdens de dialyse uit het bloed verdwijnen. En hoelang de dialysebehandeling duurt.
Je wordt aangesloten aan het toestel door middel van 1 of 2 naalden in de fistel of via een katheter. Een verpleegkundige houdt toezicht op het dialysetoestel en controleert regelmatig jouw bloeddruk, polsslag, gewicht, …
Voor je veiligheid controleert het dialyseapparaat tijdens de dialyse de druk en de samenstelling van de spoelvloeistof, of er geen lek ontstaat in de filters van de kunstnier, of er geen luchtbelletjes in het bloed zitten.
Ook de bloeddruk wordt regelmatig gemeten.
Het resultaat van de controles zie je op een controlepaneel (de monitor). De dialysemachine stopt vanzelf als de machine merkt dat er iets fout gaat. Er klinkt dan een waarschuwingssignaal. Dan kan de verpleegkundige (of jijzelf) actie ondernemen.
Tijdens dialyse lig je in bed of zit je op een speciale dialysestoel. Je kunt een praatje maken met anderen, werken op een laptop, fietsen op een dialysefiets, tv-kijken, lezen of handwerken.
Geregeld wordt er bloed afgenomen, meestal maandelijks. Ook als zich tussentijds problemen voordoen, wordt je bloed onderzocht. Het is de bedoeling om zo een duidelijk beeld te krijgen van de efficiëntie van de dialyse en jouw algemene toestand. Bovendien wordt je medicatie en het te volgen dieet herbekeken.
Naast bloedonderzoeken zijn er nog tal van onderzoeken die kunnen worden gevraagd zoals cardiologisch onderzoek, radiologisch onderzoek, CT-scan, oogonderzoek, EMG … Alle onderzoeken dragen ertoe bij een beeld te vormen van jouw toestand en de behandeling te verfijnen. Ook ter voorbereiding van een transplantatie is een hele reeks onderzoeken noodzakelijk.
Indien je een fistel hebt, verwijdert de verpleegkundige de naalden en drukt hij/zij de prikplaatsen gedurende een 10-tal minuten af. Nadien wordt een verband aangelegd. ’s Avonds mag het verband van de arm. Een verblijfkatheter wordt doorgespoten met een zoutoplossing en opgevuld met heparine (dit is een stof die ervoor zorgt dat de katheter niet verstopt). Een dopje zorgt voor de veiligheid. Een verband dekt alles netjes af.
Na de dialyse meet de dialyseverpleegkundige weer je bloeddruk. En je weegt je opnieuw, om na te gaan of je de juiste hoeveelheid water kwijt bent geraakt. Zit er nog steeds te veel vocht in je lichaam? Dan krijg je mogelijk een aangepast dieet en/ of aangepast dialyseschema.
Dialyse is fysiek zwaar, soms heb je nog wat tijd nodig om te recupereren van de behandeling; dit wordt ook wel een ‘dialysekater’ genoemd. Dit komt door de grote verandering in de samenstelling van het bloed op korte tijd. Je kan last hebben van krampen, duizeligheid, hoofdpijn of misselijkheid.
Hemodialyse is een geavanceerde medische procedure die gebruikmaakt van een machine en een kunstfilter om het bloed van een patiënt te zuiveren van afvalstoffen en overtollig vocht.
Om dit te kunnen doen zijn verschillende stappen nodig: